رزین اپوکسی چیست و چه کاربرد هایی دارد؟

شاید تا به حال درباره رزین اپوکسی زیاد شنیده باشید و کمی گیج شده باشید که این ماده شیمیایی دقیقا چیست و چه کاربردی دارد. این مقاله را دنبال کنید تا اطلاعات کاملی درباره چیستی و کاربرد رزین اپوکسی بدست آورید.

رزین اپوکسی چیست؟

رزین اپوکسی یک ماده شیمیایی با خاصیت چسبندگی بالاست که آن را به یک محصول همه کاره و پرکاربرد در بسیاری از صنایع تبدیل کرده است. این محصول در برابر گرما و برخی از مواد شیمیایی مقاوم است و همین موجب شده رزین اپوکسی به محصولی ایده آل بعنوان یک ماده سخت و نگهدارنده تبدیل شود.

این ماده بادوام و مقاوم می تواند با مواد مختلفی از جمله چوب، پارچه، شیشه، چینی یا فلز  ترکیب شده و مورد استفاده قرار بگیرد.

لازم به ذکر است که رزین اپوکسی یک ماده دو جزیی است، یعنی برای اینکه به چسبندگی و مقاومت بالای خود برسد نیاز به یک حلال یا هاردنر  دارد و به تنهایی نمی تواند مورد استفاده قرار بگیرد. بنابراین برای استفاده از این ماده نیاز است بدانید چه مقدار هاردنر باید با آن ترکیب کنید تا نتیجه بهتری از کار خود بگیرید.

حلال رزین اپوکسی چیست؟

همانطور که اشاره شد رزین اپوکسی یک محصول دو جزیی است که بخش A آن را رزین تشکیل داده و بخش B آن را حلال یا هاردنر است که به آن عامل پخت اپوکسی نیز گفته می شود.

عامل پخت، پس از ترکیب شدن با مواد اپوکسی موجود در بخش A یک واکنش شیمیایی نشان می دهد که در نتیجه آن به یک ماده سخت و مستحکم دست می یابیم که در کاربردهایی که در ادامه به آن اشاره می شود مورد استفاده قرار می گیرد. به این واکنش شیمیایی به اصطلاح «پخت» گفته می شود.

برخی از موادی که می توان از آن ها به عنوان هاردنر استفاده کرد شامل پلی آمین ها، آمینو آمین ها یا ترکیبات فنلی می شود. با توجه به اینکه رزین اپوکسی برای چه کاربردی تهیه می شود، نسبت هاردنر به اپوکسی متغیر است. بنابراین نمی توان یک ترکیب و نسبت ثابت برای آن ذکر کرد. س

خواص کلیدی رزین اپوکسی

با برخی از ویژگی های خاص و منحصر به فرد رزین اپوکسی آشنا شوید:

• استحکام بالا
• چسبندگی عالی
• انقباض کم
• عایق الکتریکی موثر
• مقاومت شیمیایی بالا

کاربردهای رزین اپوکسی

ساخت جواهرات (جواهرات اپوکسی)

امروزه کاربرد رزین اپوکسی در کارهای هنری بسیار به چشم می آید بخصوص ساخت جواهرات که با نام جواهرات اپوکسی شهرت دارند. ساخت جواهرات با رزین اپوکسی با اندکی آموزش و داشتن ابزار مناسب برای هر کسی ممکن است.

بسیاری از افراد با خلاقیت فراوان و استفاده از المان هایی نظیر گل، برگ، اکلیل و هر شیء چشمگیر دیگری به ساخت این جواهرات جذاب و تماشایی می پردازند.

برای ساخت جواهرات اپوکسی نیز باید رزین اپوکسی مناسب با هاردنر مخصوص خود به نسبت متناسبی ترکیب شود. این نسبت معمولا روی بسته بندی هر یک از آن ها ذکر شده اما معمولا برای این کار نسبت یک به یک استفاده می شود یعنی رزین اپوکسی و هاردنر به یک اندازه با هم ترکیب می شوند.

معمولا برای اندازه گیری آن ظرف مخصوص کوچکی وجود دارد که این نسبت کاملا صحیح ارزیابی شود. با اینحال اگر خواستید برای اولین بار این کار را امتحان کنید حتما مشاوره لازم را پیش از ترکیب کردن رزین و هاردنر بگیرید.

معمولا پروسه ساخت جواهرات اپوکسی در تئوری به این شکل است که رزین اپوکسی و هاردنر در ظرفی جداگانه با هم ترکیب می شوند و در نهایت در قالب مخصوصی که برای ساخت جواهر تهیه کرده اید ریخته می شود.

اگر بخواهید پیگمنت یا رنگ به آن اضافه کنید نیز در این مرحله باید انجام شود. طی مدت زمان مشخصی این ترکیب کاملا مستحکم شده و آماده خارج شدن از قالب می شود. هرچند این پروسه به اندازه آنچه در این چند جمله گفته شد ساده نیست و بدون آموزش انجام دادن آن توصیه نمی شود.

ساخت میز و وسایل چوبی (میز اپوکسی)

وقتی بحث کاربرد رزین اپوکسی در کارهای هنری به میان می آید بدون شک میزهای چوبی طرح دار و زیبایی که با نام میز اپوکسی شهرت دارند یکی از محبوب ترین ها محسوب می شوند.

ترکیب چوب و اپوکسی و رنگ ها و طرح های مختلف موجب شده تنوع خاصی در این نوع میزها ایجاد شود و هنرمندان زیادی با خلاقیت های خود میز و وسایل چوبی خارق العاده ای بسازند.

 اگرچه در گذشته فقط از اپوکسی برای تعمیر وسایل چوبی یا چسباندن دو تکه چوب به هم استفاده می شد اما به مرور زمان این چسبندگی، استحکام و زیبایی دست به دست هم داد تا پدیده ای زیبا با نام میز اپوکسی، که در کشورهای دیگر اغلب با نام میز رودخانه ای یا River Table شناخته شده است، بوجود بیاید.

ساخت این نوع میزها یکی از پردرآمدترین در عین حال سخت ترین کارهای هنری و صنعتی به شمار می رود.

عایق کاری سیستم های الکترونیکی

رزین اپوکسی یک عایق است که نه تنها می تواند از سطوح فلزی در برابر زنگ زدگی محافظت کند بلکه می تواند عایق سیستم های الکترونیکی نیز باشد و از برق گرفتگی یا ایجاد هر نوع اصطحکاک در این سیستم ها جلوگیری کند.

این ماده مقاوم از قطعات الکتریکی در برابر اتصال، گرد و غبار و رطوبت محافظت می کند و همین می تواند از ایجاد هر نوع خطری در این سیستم ها و محیط اطراف آن جلوگیری کند.

پوششدهی کف (کفپوش اپوکسی)

یکی دیگر از کاربردهای رزین اپوکسی که بسیار شهرت پیدا کرده است استفاده از آن بعنوان پوشش کف است که آن را با نام انواع کفپوش اپوکسی می شناسند. کفپوش اپوکسی نوعی کفپوش صنعتی مقاوم و مستحکم است که اغلب در پارکینگ های عمومی، کارخانه ها و هر مکانی که احتمال برخورد مواد خورنده یا اسیدی با کف وجود داشته باشد مورد استفاده قرار می گیرد.

این کفپوش کاملا یکدست و یکپارچه است و عدم وجود هر نوع درزی در آن موجب می شود به یک کفپوش آنتی باکتریال نیز تبدیل شود چرا که جایی برای حضور باکتری یا میکروب باقی نمی گذارد و هر نوع آلودگی ای فقط روی سطح آن قرار گرفته و به راحتی قابل برطرف شدن است.

همین موجب شده کفپوش اپوکسی به یک کفپوش ایده آل برای بیمارستان ها و مراکز بهداشتی نیز تبدیل شود.

ساخت قطعات

رزین اپوکسی در عین استحکام، قابلیت انعطاف پذیری و چسبندگی بالایی دارد. همین موجب شده بتوان از این ماده در ساخت قطعات مختلف، بخصوص قطعاتی که مدت زمان طولانی مورد استفاده قرار می گیرند و نیاز است مقاومت بالا و عایق بندی داشته باشند، استفاده می شود.

برخی از این قطعات در دوچرخه، هواپیما، اسکیت برد و سایر وسایل کاربردی اینچنینی مورد استفاده قرار می گیرند.

کاربرد رزین اپوکسی بعنوان چسب (چسب اپوکسی)

یکی از معمول ترین کاربردهای رزین اپوکسی استفاده از آن بعنوان چسب است. از آنجایی که این ماده قدرت چسبندگی بالایی دارد به طوری که جدا کردن آن بسیار دشوار است، از آن بعنوان یک چسب صنعتی مستحکم در ساخت و ساز بسیاری از قطعات که نیاز به چسبندگی بالایی دارند استفاده می شود.

چسب اپوکسی در تمامی صنایع حتی مصارف خانگی کاربرد دارد. با توجه به ظاهر کاملا بیرنگ و شفافی که دارد در بسیاری از مواقع از این چسب برای برطرف کردن عیب و ایرادات قطعات مختلف استفاده می شود و پس از خشک شدن چسب اثری از آن روی آن قطعه دیده نمیشود و در عین حال استحکام آن نیز بالاتر می رود.

پوشش سطوح فلزی (آستر اپوکسی)

یکی از کاربردهای رزین اپوکسی استفاده از آن بعنوان آستر و لایه محافظ سطوح فلزی است. رزین اپوکسی مقاومت و استحکام بالایی دارد و همین موجب می شود همانند یک عایق بین سطوح فلزی و رنگی که روی آن زده می شود قرار بگیرد بخصوص در شرایطی که ممکن است این سطوح در معرض رطوبت، آب یا دمای خاصی قرار بگیرند و احتمال زنگ زدگی و خوردگی در آن ها بالا برود.

معمولا صنایع کشتیرانی از جمله صنایعی هستند که از رزین اپوکسی به این منظور استفاده می کنند که آن را با نام آستر اپوکسی می شناسند.

رنگ آمیزی صنعتی (رنگ اپوکسی)

رنگ اپوکسی یکی از سخت ترین و بادوام ترین مواد رنگ موجود در بازار است. با توجه به ویژگی هایی که رزین اپوکسی دارد از آن اغلب در رنگ آمیزی های صنعتی در فضاهایی که رنگ باید استحکام و مقاومت بالاتری داشته باشد استفاده می شود.

رنگ اپوکسی در عین زیبایی و درخشندگی که دارد می توانند همانند یک درزگیر نیز عمل کند و در عین حال که به دیوارها، سطوح و قطعاتی که رنگ می شوند جذابیت بیشتری ببخشد بلکه نقش محافظ و آستر را نیز برای آن ها ایفا کند. همچنین قیمت رنگ اپوکسی نیز یکی از مواردی است که در تصمیم گیری خرید آن نقش موثری دارد.

تعمیرات

همانطور که پیشتر به آن اشاره شد، خاصیت چسبندگی که کاربرد رزین اپوکسی را بسیار کرده است. بسیاری از رزین اپوکسی برای تعمیرات و نگهداری قطعات و ابزار مختلف استفاده می کنند.

بخصوص ابزار و وسایلی که خاصیت شکنندگی دارند مثل سرامیک، چینی و شیشه را می توان به کمک رزین اپوکسی تعمیر کرد. همچنین برخی از وسایلی که شکسته یا از هم جدا شده را نیز با کمک این ماده مستحکم و چسبنده تعمیر می کنند.

استفاده از رزین اپوکسی به روی این قطعات شکننده نه تنها آن ها را تعمیر می کند بلکه از آسیب دیدن مجدد آن ها نیز جلوگیری می کند.

ساخت دکمه

یکی از کاربردهای رزین اپوکسی که همه هرروز با آن برخورد داریم دکمه است. این نکته ایست که بسیاری آن را نمی دانند در حالیکه دکمه لباس هایی که ما هرروز به تن می کنیم هم از رزین اپوکسی ساخته شده است.

نیاز به گفتن نیست که این ماده مستحکم هم می تواند زیبایی دکمه را تضمین کند هم از شکستن و خراب شدن آن جلوگیری کند. بنابراین اگر دکمه ای داشتید که شکست مطمئن باشید از مواد مستحکمی نظیر رزین اپوکسی در آن استفاده نشده است.

نکات ایمنی حین استفاده از رزین اپوکسی

• رزین اپوکسی و هاردنر هر دو مواد شیمیایی هستند که برای پوست مضرند. این دو ماده در برخورد با پوست حساسیت ایجاد کرده و موجب خارش پوست می شوند. بنابراین مهم است که حین استفاده از رزین اپوکسی حتما دستکش دست کنید، لباس با آستین بلند بپوشید و اگر فکر می کنید ممکن است حین کار با این مواد کمی از آن پخش شود، شیلد به صورت بزنید تا از هرگونه حساسیت پوستی جلوگیری کنید.
• حتما در اتاقی که تهویه هوای مناسب دارد با این مواد کار کنید چرا که ترکیب این دو ماده با هم موادی را ساتع می کند که تنفس آن به مرور زمان ممکن است به بیماری آسم منجر شود. بنابراین علاوه بر اینکه هوای اتاقی که در آن با رزین اپوکسی کار می کنید را باید به خوبی تهویه کنید، بهتر است حین کار حتما ماسک بزنید.
• در عین حال که دستکش دست کردن حین کار با اپوکسی ضروری است، مهم است که پس از کار با این مواد شیمیایی دستانتان را سریعا با صابون و آب گرم بشویید.
• از برخورد این مواد با چشمتان جلوگیری کنید، بنابراین مهم است که حین کار عینک بزنید تا چشمانتان به سوزس نیفتد و حین کار دست به چشمانتان نزنید. در صورتی که سوزشی در چشمتان احساس کردید یا به هر دلیلی این مواد با چشمتان برخورد داشت حتما سریعا آن را بشویید و حداقل تا ۱۵ دقیقه پس از شستن چشمتان مجدد شروع به کار نکنید.
• خارش بینی و احساس گرفتگی در قفسه سینه از جمله موارد شایع دیگری هستند که حین کار مداوم با مواد اپوکسی ممکن است پدید بیاید. اگر هر نوع ناراحتی احساس کردید دست از کار بکشید و سریعا هوای تازه تنفس کنید.

سخن پایانی

انواع رزین وجود دارد؛ رزین اپوکسی یکی از آن هاست که در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. از ساخت آثار هنری گرفته تا عایق بندی سطوح چوبی یا فلزی برای جلوگیری از آسیب و زنگ زدگی، کاربردهای رزین اپوکسی بسیار متنوع است.

اگرچه کار با رزین اپوکسی ساده به نظر می رسد اما همیشه نکاتی وجود دارد که باید درباره کار با این ماده شیمیایی دانست. همانند مضرات رزین اپوکسی و نکات ایمنی که باید برای جلوگیری از آسیب ها و مضرات این ماده شیمیایی رعایت کنید.

بنابراین اگر هنوز در زمینه استفاده از آن ، در هر یک از کاربردهای رزین اپوکسی ذکر شده، تازه کار هستید، حتما پیش از خرید رزین به ایمنی توجه کنید و هرگز بدون آموزش اقدام به استفاده از این ماده مستحکم و مقاوم نکنید.