شاید برای شما هم سوال باشد که متانول چیست؟ متانول ماده ای بی رنگ و فرار است. این ماده را با نام های متیل الکل، الکل متیلیک، کاربینول و الکل چوب نیز می شناسند. این ماده اولین بار در سال ۱۹۱۳ از ترکیب مونواکسید کربن و هیدروژن در مجاورت کاتالیست آهن به دست آمد و سال ها بعد به طور گسترده تری مورد استفاده قرار گرفت.
متانول کاربردهای زیادی در صنعت دارد و آن را به روش های مختلفی تولید می کنند. اگر قصد استفاده از این ماده را دارید، در ادامه مطلب می خواهیم به بررسی کاربرد متانول بپردازیم. پس برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتها همراه ما باشید.
متانول چیست؟
متانول که آن را به لاتین به صورت Methanol می نویسند، نوعی الکل غیرخوراکی است. این مایع بی رنگ، فرار و قابل اشتعال برخلاف اتانول برای مصرف انسان ها مناسب نیست و ماده ای سمی محسوب می شود.
جالب است بدانید که مقدار کمی از این ماده، جزو بخشی از فرآیندهای متابولیکی، به طور طبیعی در بسیاری موجودات زنده وجود دارد. همچنین متانول را می توان در بسیاری از میوه ها و سبزیجات پیدا کرد. متانول خالص ماده ای بسیار مهم در سنتز شیمیایی است.
متانول چه ساختار و ترکیبی دارد؟
متانول الکلی است که از یک گروه متیل (CH۳) مرتبط با یک گروه هیدروکسی (OH) به دست می آید. این ماده را با فرمول شیمیایی CH۳OH و ساختاری که در شکل زیر می بینید، نشان می دهند.
در لیست زیر مشخصات شیمیایی و فیزیکی بیشتر این ماده را آورده ایم:
- نام ماده: متانول
- فرمول شیمیایی: CH۳OH
- جرم مولکولی متانول: ۰۴ g/mol
- چگالی: ۷۹۲ kg/m³
- نقطه جوش: ۷ °C
- نقطه ذوب: -۹۷.۶ °C
- فشار بخار: ۰۲ kPa
- شکل ظاهری: مایع بی رنگ
- PKa: 5
کاربرد متانول
این ماده جزو سه محصول مهم شیمیایی در جهان محسوب می شود و بسیاری از صنایع به آن وابسته هستند. متانول را در بازار مواد شیمیایی با درجه خلوص و قیمت های متفاوت می توانید پیدا کنید. هر کدام از این محصولات کابردهای مختلفی دارند که در زیر توضیح دادیم.
سوخت وسایل نقلیه
از مهم ترین کابردهای متانول می توان به استفاده مستقیم و غیرمستقیم از آن برای تهیه انواع سوخت اشاره کرد. بیش از ۴۵ درصد از متانول موجود در جهان را به عنوان سوخت و منبع انرژی استفاده می کنند.
یکی از رایج ترین کابردهای این ماده تولید بنزین سوپر است. بنزین سوپر نسبت به بنزین معمولی عدد اکتان بالاتری دارد و در نتیجه آلودگی کمتری برای محیط زیست ایجاد می کند. ترکیب متانول، اتانول و بعضی دیگر از مواد شیمیایی کیفیت بنزین را افزایش خواهد داد.
همچنین باید اشاره کنیم که ترکیب نسبت مناسبی از متانول با گازوئیل سوخت تمیزی را برای بعضی وسایل نقلیه ایجاد می کند. در بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان متانول به عنوان سوخت جایگزین با سایر سوخت های آلوده مورد استفاده قرار می گیرد.
به عنوان مثال دی متیل اتر یکی از سوخت های وسایل نقلیه است که از متانول به دست می آید.
ضد یخ
در مورد کاربرد متانول باید استفاده از آن برای تولید انواع ضدیخ را نیز نام ببریم. با توجه به مشخصاتی که درباره این ماده ذکر کردیم واضح است که به دلیل ویژگی های ذاتی خود نقطه انجماد محلول های آبی را کاهش و نقطه جوش آن ها را افزایش می دهد.
تولیدکنندگان با استفاده از متانول به عنوان الکل، محصولی به نام ضدیخ را تولید می کنند که در هوای سرد برای شستشوی شیشه جلو ماشین استفاده می شود و رادیاتور خودرو با آن یخ نمی زند.
حلال
گسترده ترین کاربرد متانول در صنعت به عنوان حلال است. این ماده شیمیایی برای تهیه انواع جوهر، رزین، چسب و رنگ کاربرد دارد. متیل الکل به عنوان حلال نیز تا حد زیادی در زمینه داروسازی و آزمایشگاه های شیمی مورد استفاده قرار می گیرد.
تولید برق
این ماده با قیمت مقرون به صرفه ای به فروش می رسد. از متانول در نیروگاه های تولید برق استفاده می کنند، زیرا نسبت به گازوئیل تمیزتر است و آلودگی بسیار کمتری برای هوا ایجاد می کند.
تهیه پلاستیک
از دیگر موارد کاربرد متانول می توان به تولید انواع پلیمر و پلاستیک اشاره کرد. متانول و مواد مشتق شده از آن مثل اسید استیک و فرمالدهید به عنوان ماده پایه برای تهیه الیاف مصنوعی، پارچه ها، پلی استر و پلی متیل متاکریلات استفاده می شود.
سایر کاربردهای متانول
موارد زیر از جمله سایر کاربردهای این ماده رایج هستند:
- تولید انواع چسب های صنعتی
- تولید تخته سه لایی، رنگ و مواد منفجره
- تولید انواع لامینیت ها و ورنی
- تولید ظروف و لوازم آشپزخانه
- تولید دوربین های عکاسی
- تولید انواع رزین
- تولید T.B.E برای آرام سوزی بهتر بنزین
روش های ساخت متانول چیست؟
در حال حاضر بزرگ ترین تولیدکننده های متانول در سطح جهان کشورهای چین، عربستان و ترینیداد هستند. در کشور ما نیز چهار مجتمع پتروشیمی شیراز، فن آوران، زاگرس و خارک نیز محصول را به طور انبوه تولید می کنند.
تولید متانول در کشورمان به ۷۹ میلیون تن می رسد که ۵.۵ میلیون تن آن را شرکت پتروشیمی زاگرس تولید می کند. بیش از ۶۰ درصد تولید متانول در ایران متعلق به شرکت زاگرس است.
متیل الکل بیشتر در مناطق شمال شرقی آسیا، اروپا و آمریکای شمالی استفاده می شود. لازم به ذکر است که بیش از ۵۰ درصد متانول موجود در جهان را کشور چین مصرف می کند.
در زمان های گذشته متانول از هیدروژن دار کردن کاتالیزور مونواکسید کربن به دست می آمد. امروزه این ماده را با کیفیت بهتری هم تولید می کنند.
در عصر حاضر متانول از مخلوط نسبت ضروری هیدروژن و مونواکسید کربن و با واکنش آن با آب و متان در دمای بالا به دست می آید. در این روش برای تولید متانول از کاتالیزورها در فشار پایین استفاده می کنند.
گاز سنتز مورد نظر برای تولید متانول با فشار ملایم ۱۰ تا ۲۰ اتمسفر و دمای ۸۵۰ درجه سانتی گراد با بخار آب و در مجاورت گاز نیکل به دست می آید.
مونواکسید کربن و هیدروژن تولیدشده به کمک کاتالیزوری که مخلوطی از مس، اکسید روی و آلومینیم است، واکنش می دهند و در نهایت متانول شکل می گیرد.
به چه نکات ایمنی در زمان استفاده از متانول باید توجه کرد؟
اکنون که می دانید متانول چیست و با کابردهای آن آشنا شدید، بهتر است اطلاعات ایمنی لازم را درباره آن داشته باشید. در محیط های نگه داری و ذخیره سازی متانول نکات ایمنی زیر را باید رعایت کنید:
- در زمان جابه جایی متانول لباس های مخصوص و ایمن بپوشید. همچنین در زمان انجام این کار خوردن، آشامیدن و سیگار کشیدن ممنوع است.
- متانول را باید در ظروف کاملا بسته نگه داری کنید تا میزان تبخیر آن در محیط به حداقل برسد.
- این الکل را در محیط های خنکی که تهویه مناسب دارند، نگه داری می کنند. متانول باید از عوامل اکسیدکننده، اسیدها، مواد قلیایی، گرما، مواد غذایی و نور مستقیم خورشید دور باشد.
- معمولا در نگه داری متانول از ظروف پلاستیکی و فلزی (به غیر از ظرف های سربی و منیزیومی) استفاده می کنند.
خطرات متانول شامل موارد زیر است:
- متانول یک ترکیب سمی بوده که محصول متابولیت آن اسید فرمیکو فرمالدئید است.استفاده نادرست از این ماد خطراتی مانند نابینایی و حتی مرگ را به همراه خواهد داشت.
- اگر این الکل با پوستتان تماس پیدا کند، منجر به خشکی، سوزش و از بین رفتن چربی های مفید آن خواهد شد.
- این ماده می تواند مسبب التهاب غشاهای مخاطی باشد.
- متانول با تاثیر بر دستگاه عصبی، در شخص حس حالت تهوع را به وجود می آورد.
- بخار متانول به راحتی با انتشار در هوا، مشتعل می شود و در نتیجه احتراق رخ می دهد.
سخن نهایی
اکنون در پاسخ به سوال متانول چیست می دانید که ماده ای شیمیایی و فرار است. کاربرد متانول در صنعت آن را به ماده ای ارزشمند تبدیل می کند. گرچه در زمان استفاده از این محصول باید نکات ایمنی را به خوبی رعایت کنید؛ برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله تفاوت متانول و اتانول مراجعه کنید.
