مقایسه رنگ گیاهی و رنگ شیمیایی همراه با مزایا و معایب آن ها

در دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم، رنگ ها نقش اساسی و مهمی را ایفا می کنند و می توانند در زندگی روزمره ما بسیار تأثیرگذار باشند. آن ها می تواند افکار، احساسات و تصمیم گیری های ما را تحت تأثیر قرار دهند. ترکیبات این رنگ ها بر روی سلامت ما موثر است و می تواند محیط طبیعی زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد. به طور کلی می توان رنگ ها را از لحاظ مواد به کار رفته در تولید به دو دسته کلی تقسیم کرد. در دسته اول رنگ های شیمیایی و در دسته دوم رنگ های طبیعی یا گیاهی قرار دارند. در این نوشته قصد داریم به مقایسه رنگ گیاهی و رنگ شیمیایی و مزایا و معایب آن ها بپردازیم.

رنگ های شیمیایی کدامند؟

رنگ های شیمیایی به رنگ هایی گفته می شود که از مواد شیمیایی و مصنوعی ساخته  شده اند. موادی که کاملا بر پایه نفت و ترکیبات خطرناک و گاهی مضر شیمیایی هستند. این دست ترکیبات شیمیایی عوارض جانبی زیادی برای محیط زیست و سلامتی انسان به دنبال دارند. به همین دلیل انسان همواره به دنبال روش های جایگزین برای ساخت و تهیه رنگ ها بوده است.

 رنگ های طبیعی و گیاهی کدامند؟

رنگ های طبیعی در تاریخ بشر برای اهداف مختلفی مانند رنگ آمیزی، نقاشی، چاپ، غذا و هم چنین اهداف تزیینی مورداستفاده قرار گرفته اند؛ اما در قرن نوزدهم به دلیل پایداری بالا و مقرون به صرفه بودن رنگ های شیمیایی استفاده از رنگ های طبیعی کمتر مورد توجه قرار گرفت.

همان طور که از نام آن ها مشخص است رنگ های گیاهی به رنگ هایی گفته می شود که منشأ گیاهی و طبیعی دارند. رنگ های گیاهی همواره در صنعت رنگرزی نقش قابل توجهی ایفا کرده اند. رنگ های طبیعی را ازنظر ماهیت ساخت می توان به سه دسته تقسیم کرد:

• مواد رنگ زای گیاهی

همه گیاهانی که در طبیعت وجود دارند دارای رنگ هستند و می توانند منبعی برای تولید رنگ باشند. ازاین رو بیشتر رنگ های طبیعی از گیاهان به دست می آیند. از معروف ترین آن ها می توان به نیل، حنا، روناس، اسپرک، برگ مو، برگ خیار، برگ گل داوودی، تمشک جنگلی، سماق، زرشک، زردچوبه، زعفران، پوست گردو و پوست انار اشاره کرد.

این مواد در صنعت رنگرزی دستی ایرانی نیز نقشی ویژه داشته اند. قسمت های تولیدکننده رنگ در گیاهان مختلف در بخش های متفاوتی از آن هاست و ممکن است گل، ساقه یا حتی ریشه آن ها باشد.

• مواد رنگ زای حیوانی

مواد رنگ زای حیوانی نیز موادی هستند که در ساخت و تولید آن ها به نحوی از حیوانات یا حشرات استفاده می کنند. استفده از این مواد معمولا بسیار محدود است.

• مواد رنگ زای معدنی

مواد رنگ زای معدنی موادی هستند که از معادن طبیعی استخراج می شوند. رنگ دانه هایی که از این مواد به دست می آیند، معمولا از فلزات و نمک های فلزی تشکیل  شده اند.

چرا از رنگ های گیاهی استفاده کنیم؟

یکی از مواد مقایسه رنگ گیاهی و رنگ شیمیایی، کاربرد آن هاست. رنگ های طبیعی از مواد کاملا طبیعی ساخته  شده ان و به همین دلیل سازگاری بیشتری با محیط زیست دارند. به عبارت دیگر هنگام استفاده از این رنگ ها برای رنگ آمیزی سطوح، هیچ گونه آسیب و عوارض جانبی جبران ناپذیری برای محیط زیست و سلامت انسان ایجاد نخواهد شد.

این رنگ های زیبا نسبت به رنگ های شیمیایی از تنوع بیشتری برخوردارند. از طرفی با توجه به تنوع بالای این رنگ ها به زیبایی تمام می توان آن ها را کنار هم قرار داد و حتی ترکیب کرد. رنگ های طبیعی ماندگاری طولانی تری نسبت به رنگ های شیمیایی دارند. از طرفی می توان گفت رنگ های طبیعی رنگ هایی زنده هستند. چراکه از دل طبیعت به دست آمده اند.

مزایا و معایب رنگ های گیاهی

از مزایای رنگ های گیاهی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• تنوع رنگی پیچیده و زیبا نسبت به رنگ های شیمیایی
• رنگ های گیاهی به خوبی با یکدیگر ترکیب می شوند.
• ثبات رنگ بالا در مقابل نور آفتاب، شست وشو و عوامل مختلف شیمیایی
• زیبایی منحصر به فرد آن بعد از استفاده بر روی سطوح مختلف
• رنگ های گیاهی برخلاف رنگ های شیمیایی بوی خوبی دارند.

از معایب رنگ های گیاهی می توان موارد زیر را نام برد.

• در دسترس نبودن رنگ های طبیعی
• فرایند تولید سخت تر و زمان بر
• سرعت خشک شدن کمتر که باعث بیشتر شدن زمان کار می شود.

چرا از رنگ های شیمیایی استفاده کنیم؟

در مقایسه رنگ گیاهی و رنگ شیمیایی باید گفت که رنگ شیمیایی به دلیل در دسترس بودن کاربرد بیشتری دارد و تقریبا هر رنگی که در اطرافمان می بینیم، از این نوع است. این رنگ ها را می توان برای رنگ آمیزی انواع سطوح از جنس های مختلف استفاده کرد.

سطوح چوبی، فلزی، پلاستیکی و… به راحتی و در زمانی کوتاه با استفاده از رنگ های شیمیایی رنگ می شوند.

مزایا و معایب رنگ های شیمیایی

از مزایای رنگ های شیمیایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• به دلیل نفتی بودن زودتر از رنگ های گیاهی بر روی سطوح خشک می شوند.
• نسبت به رنگ های طبیعی بیشتر در دسترس است.

رنگ شیمیایی نسبت به رنگ گیاهی معایب بیشتری دارد که در ادامه برخی از آن ها را بیان می کنیم.

• رنگ های شیمیایی بر پایه نفت ساخته  شده اند. به همین دلیل عوارض جانبی فراوانی برای سلامت انسان و محیط زیست دارند.
• نسبت به رنگ های گیاهی تنوع رنگ کمتری دارند.
• هنگام استفاده و ترکیب آن ها نیاز به محاسبات دقیق تری است و به راحتی برای ساخت رنگ با تنوع جدید با یکدیگر ترکیب نمی شوند.
• برخلاف رنگ های گیاهی بوی تیز، زننده و نامطبوعی دارند.

رنگ گیاهی برای چوب

چوب یک جسم طبیعی و پرکاربرد است که همواره در معرض آسیب های جدی قرار دارد. با پیشرفت علم انسان توانسته راهکارهایی برای محافظت از این آسیب ها پیدا کند. یک از موفق ترین این راهکارها رنگ آمیزی چوب است.

در سال های گذشته برای رنگ کردن چوب بیشتر از رنگ های شیمیایی استفاده می کردند اما امروزه رنگ گیاهی برای چوب کاربرد بیشتری دارد. امروزه در صنایع چوبی استانداردهایی ایجاد شده که علاوه بر کیفیت، نظم رنگ سطح چوب و حفظ رنگ طبیعی، حفظ خواص طبیعی ساختار چوب نیز بسیار موردتوجه قرار می گیرد.

رنگ گیاهی برای چوب بر پایه آب ساخته  شده و فاقد هرگونه مواد نفتی و ترکیبات شیمیایی و آلی است. این رنگ فاقد اثرات مضری بوده و بوی مطبوع و خوشایندی دارد. این رنگ کاربردهای متفاوتی دارد و می توان از آن  در موارد مختلف ازجمله رنگ آمیزی در و پنجره، رنگ آمیزی محیط، ظروف چوبی، استفاده در وسایل کودکان و…. استفاده کرد.

این رنگ ساختاری طبیعی و بی خطر دارد و به همین دلیل برای رنگ آمیزی اسباب بازی های کودکان نیز به کار گرفته می شود.

مزایای استفاده از رنگ گیاهی برای چوب

رنگ گیاهی برای چوب یکی از محبوب ترین و رایج ترین انتخاب ها برای پوشش چوب است. این رنگ از چوب در برابر رطوبت و تابش آفتاب محافظت می کند. از منظر مقایسه رنگ گیاهی و رنگ  شیمیایی باید گفت که این رنگ طرح و نقش چوب را تغییر نمی دهند و زیبایی چوب همواره حفظ می شود. این رنگ ها ظاهری مات دارند و به خوبی در چوب نفوذ کرده و جذب آن می شوند. همچنین دارای طول عمر بالا و ماندگار هستند.

این رنگ ها هنگام استفاده بر روی سطوح ترک نمی خورند و پوسته پوسته نمی شوند و به خوبی می توانند در برابر عناصر طبیعی حتی هجوم حشرات مقاومت کنند

این رنگ ها از طبیعت گرفته  شده اند و ساختاری طبیعی و سالم دارند. درحالی که ساختارهای رنگی موجود مانند سیلر کیلر و نیم پلی استر برای سلامت انسان بسیار خطرناک بوده و سرطان زا هستند.

سخن پایانی

با توجه به مواردی که در مقایسه رنگ گیاهی و رنگ شیمیایی بیان شد، می توان نتیجه گرفت که رنگ های گیاهی رنگ هایی کم خطر و زیبا هستند. امروزه نیز به دلیل نگرانی های جهانی درباره استفاده از مواد شیمیایی، استقبال زیادی از آن ها شده است. رنگ گیاهی برای چوب نمونه ای از رنگ های گیاهی است که از منابع تجدیدپذیر به دست می آید و به همین دلیل برای سلامت انسان و محیط زیست خطری نخواهد داشت.