پتینه کاری هنر جلا بخشی و برگرداندن زیبایی به ظروف، اجسام با جنس‌های مختلف و ساختمان با استفاده از رنگ‌های مخصوص است. مواردی مانند از بین بردن کهنگی اجسام، پوشاندن لکه‌های ایجادشده و نقاشی ساختمان‌های مدرن، گزیده‌ای از کاربردهای این هنر وسیع و جذاب است. اینکه پتینه کاری را باید یک حرفه دانست یا یک هنر، بیشتر به کاربرد آن بستگی دارد. در ادامه با اینکه رنگ پتینه چیست و چگونه از آن استفاده می‌شود و همچنین آموزش اجرای رنگ پتینه آشنا خواهیم شد.
رنگ پتینه چیست؟
پتینه را می‌توان یک هنر و پتینه کاری را حرفه‌ای سرچشمه گرفته از این هنر دانست. درواقع تاریخ این هنر اصیل و زیبا به مهروموم‌ها قبل بازمی‌گردد. هنر پتینه هنری اصالتاً ایتالیایی است.
در ایتالیای قدیم، پتینه کاری که نوعی حرفه محسوب می‌شد، شامل مواردی چون طرح بناها، استفاده از تکنیک کهنگی در رنگ، و تغییر ظاهر ظروف بر اساس طرح و رنگ سنتی و قدیمی می‌گشت.
همچنین تعریف دیگری نیز در برخی دایره المعارف‌های هنر وجود دارد که پتینه را نوعی خوردگی در فلز مس که به رنگی متمایل به سبز می‌نماید و حتی می‌تواند محافظی در برابر خوردگی مس نیز باشد، معرفی می‌کنند. می‌توان گفت به ایجاد لایه‌ای روی ظروف و سطوح برای کهنگی بخشیدن به آن‌ها پتینه می‌گویند.
با مرور زمان انواع پتینه کاری بسیار در میان مردم محبوبیت پیدا کرد و تکنیکی بود که افراد به وسیله‌ی آن فضایی قدیمی و نوستالژیک به فضای خانه‌ی خود دهند.
پس از مدتی این هنر از مرز اجسام گذر کرد و وارد دنیای دکوراسیون داخلی گردید و افراد از پتینه در دیوارها، وسایل خانه و حتی پتینه کاری ساختمان و طراحی بناها به وسیله‌ی این حرفه رفتند.
پتینه کاری چیست؟
حال که با پتینه آشنا شدیم بهتر است به سراغ آشنایی بیشتر با حرفه‌ی پتینه کاری برویم؛ و به سراغ اینکه رنگ پتینه چیست یا بهترین رنگ برای پتینه کدام است برویم.
پتینه کاری هنری است که از بافت‌ها و رنگ‌های متفاوت بسیاری کمک گرفته و بین جسم و رنگی که قرار است روی آن را بپوشاند سطحی جداکننده ایجاد کرده و نمایی کهنه و اکسیدشده روی آن ایجاد می‌کند.
در پتینه کاری به کمک ابزار گوناگون بافته‌ای خاصی بر روی سطوح ایجاد شده و شرایط استفاده‌ی مجدد از ظروف قدیمی را محیا می‌کند. به همین دلیل استفاده از رنگ‌های پوشاننده، روشن‌کننده و مات‌کننده برای کهنه نشان دادن اجسام در این هنر بسیار رایج و الزامی است.
در پتینه کاری پوششی برجسته از خمیری نازک بر روی سطوح ایجاد می‌شود؛ و با تغییر این غلظت می‌توان طرح‌های گوناگونی بر روی اجسام ایجاد کرد. این خمیر را با استفاده از یک کاردک نیز می‌توان روی سطوح اعمال کرد اما روش‌های گوناگون بسیاری برای اعمال رنگ پتینه روی سطوح وجود دارد که در قسمت آموزش اجرای رنگ پتینه به معرفی آن‌ها نیز خواهیم پرداخت.
پودر این خمیر در همه‌ی فروشگاه‌ها وجود دارد و با تهیه‌ی آن و ترکیب آن با میزان معینی آب می‌توانید خمیر پتینه را درست کنید. همچنین می‌توان از آن بر روی لایه‌های پیشین بدون تراشیدن و پاک کردن آن‌ها نیز استفاده کرد.
انواع پتینه
پتینه کاری با استفاده از الگوهای زنگ‌زدگی وسایل به وجود آمده و به دو صورت طبیعی و غیرطبیعی اتفاق می‌افتد.
پتینه طبیعی
پتینه سبز به طور طبیعی روی مس و برنز به وجود می‌آید. انواع پتینه به طور کلی به شرایط محیطی همچون باران اسیدی، گوگرد حاوی انواع کلرید مس، سولفات، سولفید و کربنات بستگی دارد.
در فضاهای باز و روستایی معمولاً در هوای تمیز، پتینه حاصل واکنش شیمیایی آهسته مس با دی‌اکسید کربن و آب است. یک کربنات مس تولید می‌کند.
البته یک لایه پتینه مهروموم‌ها زمان نیاز دارد تا در هوای طبیعی رشد یافته و کامل شود. در فضاهای ساحلی و دریایی و مرطوب، معمولاً لایه‌های پتینه زودتر از مناطق خشک رشد می‌کنند.
پتینه غیرطبیعی
در این نوع از رنگ پتینه، هنرمندان برای زیباسازی فضا، در رنگ مس از موادی استفاده می‌کنند که منجر به زنگ زدن آن شود و از آن در موارد متفاوتی استفاده می‌کنند. تکنیک‌های متنوع اجرای پتینه منجر به ایجاد انواع متفاوتی از مدل‌های پتینه کاری شده است. مدل‌هایی مانند:
- پتینه طرح چوب
- پتینه طرح چرم
- پتینه طرح آجر
- پتینه طرح بتن
- پتینه طرح سنگ مرمر
کاربرد رنگ پتینه چیست؟
- ایجاد پوشش برجسته بر روی دیوار
- ایجاد طرح‌های گوناگون با کمک غلظت‌های مختلف خمیری
- پوششی عالی و جذاب برای دیوارها و سقف
- تنوع بسیار بالا
- توانایی استفاده در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع
- استفاده برای زیباسازی سقف
- عایقی مناسب برای دیوار و سقف
- امکان استفاده در همه اماکن مثل داخل و خارج از منزل، سالن‌های کنفرانس، هتل‌ها، بیمارستان‌ها و مدارس و…
پتینه کاری ساختمان
یکی از مهم‌ترین کاربردهای این هنر استفاده از آن در ساختمان و دکوراسیون داخلی است. خلق نقش‌های گوناگون بر روی دیوار، تغییرات کوچک در رنگ ساختمان و … ازجمله کاربردهای رنگ پتینه در ساختمان است.
پتینه کاری ساختمان، هنر مانور رنگ و نقش روی سطوح، دیوار و سقف نیز نامیده می‌شود. همچنین از این هنر می‌توان در ترمیم ترک سقف‌ها و دیوارها و همچنین پوشاندن لک‌های روی دیوار براثر رطوبت نیز استفاده کرد.
همچنین از پتینه کاری می‌توان به‌عنوان جایگزینی مناسب برای نصب کاغذدیواری در فضاهای کاشی‌کاری شده و سرامیکی نیز استفاده کرد.
رنگ پتینه دیوار
رنگ پتینه یکی از پوشش‌های دیواری سلولزی است که مانند دیگر انواع آن تنوع بسیاری در طرح و رنگ دارد و با هر سلیقه‌ای سازگار می‌شود. یکی از معانی رایج پتینه آن است که لوازم نو را برای ایجاد سبکی متفاوت کهنه می‌کنند؛ و درواقع پتینه ساختمان یا پتینه دیوار پوششی هنری روی دیوار با مدل‌های متفاوت و متنوع تعریف می‌شود.
در پتینه دیوار از یک رنگ اصلی به‌عنوان رنگ پس‌زمینه استفاده می‌شود که معمولاً بهترین رنگ برای پتینه عبارت است از:
- رنگ آکریلیک
- رنگ روغنی
- رنگ پلاستیک
است؛ و پس از آن با ابزار گوناگون بر روی آن سطح رنگ‌کاری شده طرح و نقش دلخواه خود را می‌اندازند.
پتینه هنری خلاقانه است و با استفاده از آن می‌توان جذابیت بسیاری به یک فضا و یا دیوارهای یک ساختمان داد. استفاده از رنگ‌ها و طرح‌های متنوع با سلیقه‌ی افراد یکی از مهم‌ترین برتری‌های این رنگ نسبت به انواع دیگر رنگ‌ها محسوب می‌شود. از پتینه علاوه بر دیوارها، برای زیبایی سقف نیز استفاده می‌شود.
در چه مکان‌هایی می‌توان از رنگ پتینه استفاده کرد؟
پاسخ به این سوال همه جاست! درواقع در هرجایی که فکرش را بکنید می‌توانید از رنگ پتینه و پتینه کاری استفاده کنید؛ و تنها نکته‌ی قابل‌توجه آن است که به جنبه‌های مختلف آن مثل نوع فضا و رنگ‌های انتخابی برای آن دقت داشته باشید تا هارمونی جذابی را به وجود آورید.
در مقیاس‌های بزرگ بهتر است از طرح‌های ساده‌تری برای پتینه کاری استفاده کنید، چرا که شلوغ شدن فضا را به همراه نخواهد داشت. راهرو‌های ورودی ساختمان‌ها می‌توانند محل مناسبی برای اجرای پتینه هایی با طرح‌های شلوغ و رنگارنگ باشند؛ چرا که فضایی تنگ و سرد دارند. از تابلوهای پتینه نیز می‌توانید در این مکان‌ها استفاده کنید. برخی از مکان‌هایی که در آن‌ها از پتینه بسیار استفاده می‌شود، عبارت‌اند از:
- رنگ پتینه ساختمان
- رنگ پتینه سقف
- رنگ پتینه گچ‌بری
- رنگ پتینه روی دیوار
- رنگ پتینه روی چوب
پتینه را روی چه مصالحی می‌توان به کار برد؟
همان‌طور که گفته شد پتینه کاری بر روی تمامی سطوح قابل اجراست و از آن می‌توانید بر روی همه‌ی مصالح به سادگی استفاده کنید. قابل اجرا بر روی تمامی سطوح است و تنها چیزی که مهم است سلیقه شما در نحوه استفاده از آن است. پتینه را می‌توان به ساده‌ترین روش روی انواع سطوح به اجرا درآورد.
همچنین علاوه بر دیوار و ساختمان از پتینه می‌توانید بر سطوحی مثل چوب، سنگ، سفال، بتن، گچ و… نیز استفاده کرده و جلایی کهنه و قدیمی به وسایل خانه ببخشید. کمدها، جاکفشی‌ها و حتی کابینت‌ها و آینه‌ها نیز گزینه‌های مناسبی برای پتینه کاری هستند.
مزایای پتینه کاری ساختمان چیست؟
- جذاب‌تر بودن رنگ پتینه و پتینه کاری از جنبه زیباشناسی نسبت به رنگ‌های معمولی
- دسترسی به طرح‌ها و رنگ‌هایی با طیف گسترده
- قابلیت اجرایی بر تمامی سطوح ساختمانی و غیر ساختمانی
- قدرت پوشش دهی بالا و پوشش ترک‌های سطحی دیوار
- دوام و ماندگاری بالاتر از رنگ معمولی
- ترمیم و بازسازی سریع و ساده
- قابل شست‌وشو بودن برخی از انواع پتینه
- هزینه‌ی مناسب
- مراحل ساده و بی‌دردسر
- ایجاد نوستالژی در اوج مدرنیته
- زیباسازی و نوسازی مجدد وسایل کهنه
معایب پتینه چیست؟
- در صورت کنده شدن قسمتی از دیوار و سقف نیاز به مرمت است.
- برخلاف رنگ‌های روغنی اکثر انواع پتینه قابلیت شست‌وشو ندارند و برای پاکساازی لک از روی آن‌ها کار چندانی نمی‌توان کرد.
- به دلیل انحلال‌پذیر بودن آن‌ها در آب معمولاً مناسب برای فضاهای داخلی هستند تا از رطوبت و بارندگی در امان باشند.
آموزش اجرای رنگ پتینه
در ادامه به آموزش اجرای رنگ پتینه به صورت مرحله‌به‌مرحله خواهیم پرداخت:
تهیه‌ی مواد اولیه
برای انجام هرکدام از انواع پتینه در ابتدا باید مواد اولیه‌ی آن را تهیه نمایید. البته این کار را باید پس از انتخاب نوع پتینه، نوع تکنیکی که می‌خواهید با آن پتینه کاری کنید، فضا، سطح و اجسام مورد نظر برای پتینه کاری و همچنین طرح انتخابی‌تان انجام دهید. چرا که در این صورت میدانید که دقیقا به چه لوازمی نیاز دارید.
زیر سازی
پیش‌نیاز مهم بعدی انتخاب زیر ساز مناسب و ایجاد زیرساخت بر روی سطح موردنظرتان است. برای یک رنگ پتینه زیبا، تمیز و باکیفیت به زیر سازی مناسب نیاز دارید.
مسطح سازی
مرحله بعد مسطح سازی سطح مورد نظر برای پتینه است. برای این کار به قلم و چسب چوب نیاز دارید و پس از باید به چسب اجازه دهید که نیمه خشک شود، سپس خمیر مخصوص پتینه را روی محل مورد نظر مالیده و با کاردک کل سطح را بپوشانید.
ایجاد طرح مورد نظر
در مرحله‌ی آخر شما می‌توانید با استفاده از شابلون‌های متفاوت نقش‌های مورد علاقه خود را با ابزار نقاشی بر روی سطح مورد نظر ایجاد نمایید. همچنین می‌توانید این کار را با حرکات دست و انگشتان خود نیز انجام دهید. پس از آن اجازه دهید سطوح پتینه کاری شده خشک شوند.
انواع تکنیک‌های پتینه کاری
پتینه دارای انواع مختلفی است. معروف‌ترین آن بر روی دیوار اعمال می‌شود و به عنوان دیوار پوش کاربرد دارد. این تکنیک با کاردک بر روی دیوار اعمال می‌گردد. البته موارد دیگر معمولاً جنبه‌ی هنری بالاتری دارند.
پتینه به دو صورت کلی تقسیم می‌شود. نوع بافت‌دار و نوع مسطح که معمولاً با رنگ اعمال می‌شود.
در ادامه به معرفی برخی از تکنیک‌های پتینه کاری با استفاده از ابزار متفاوت اما ساده خواهیم پرداخت:
تکنیک پتینه کاری با پارچه
این روش بسیار آسان و لذت‌بخش است. در این روش پارچه‌ای را به رنگ پتینه آغشته کرده و با روش‌های متفاوت و خلاقانه آن را به دیوار می‌کشید. برای مثال می‌توانید پارچه را به رنگ آغشته کرده و با آن به صورت تکه‌تکه به دیوار ضربه بزنید.
همچنین می‌توانید پارچه را لوله کرده و مثل یک غلتک از آن استفاده کنید و یا با حرکت دادن ان بر روی دیوار نقش بزنید.
تکنیک پتینه کاری با اسفنج
این تکنیک یکی از زیباترین و البته ساده‌ترین تکنیک‌های ایجاد طرح روی دیوار با رنگ پتینه است. برای پتینه دیوار با استفاده از اسفنج ابتدا زمینه دیوار را رنگ‌آمیزی کرده و با یک اسفنج آغشته به رنگ به صورت ضربه‌ای بر روی دیوار رنگ بگذارید.
پیش از اقدام به رنگ‌آمیزی با اسفنج حتماً اضافه‌های رنگ را با استفاده از یک روزنامه بگیرید.
تکنیک پتینه کاری با کاردک
یکی از روش‌های مناسب برای کهنه نشان دادن دیوار، استفاده از کاردک است. در این روش با استفاده از یک کاردک رنگ دیوار را از روی آن می‌برند. در این روش هرچه محکم‌تر کاردک را بر روی دیوار بکشید، نتیجه‌ی بهتری خواهید گرفت.
تکنیک بافت‌دار کردن دیوار
در این روش از مواد بسیار متنوعی برای بافت‌دار کردن دیوار می‌توانید استفاده کنید. موادی مانند ترکیب پودر مل، روغن الیف، آب و رنگ روغنی ساختمان که با استفاده از آن خمیری نسبتا شل برای بافت‌دار کردن و پتینه دیوار به دست می‌آید.
می‌توانید میزان پودر مل و آب را برای رسیدن به غلظت موردنظرتان تغییر دهید.
تکنیک رنگ‌برداری
این روش نیز با استفاده از پارچه انجام می‌شود؛ اما با آن تفاوت که در این روش، پارچه به‌جای رنگ گذاشتن بر روی دیوار، رنگ اضافی را از روی ان برمی‌دارد. به عبارتی رنگ را به خود جذب می‌کند.
در این روش پس از آماده‌سازی دیوار، با استفاده از یک قلم‌مو رنگ نیمه رقیق را روی دیوار کشیده و سپس با یک دستمال نخی زبر مچاله شده به دیوار خیس ضربه بزنید. به این ترتیب رنگ از روی دیوار برداشته شده و نقش پارچه مچاله‌شده نیز روی دیوار باقی می‌ماند.
تکنیک راه راه کردن
این نوع پتینه کاری فقط برای دیوار استفاده می‌شود. مخصوصا دیوارهای اتاق خواب. معمولاً یکی از ۴ دیوار اتاق را انتخاب کرده و آن را با استفاده از این تکنیک متفاوت از دیگر دیوارهای اتاق می‌کنند.
این کار، فضای اتاق را بسیار خاص و متفاوت می‌کند. البته انجام این کار ممکن است برای کسی که متخصص در پتینه کاری نیست کمی دشوار باشد؛ که در این صورت می‌توانید از شابلون استفاده کنید؛ اما به طور کلی برای اعمال تکنیک راه‌راه روی دیوار بهتر است از یک متخصص پتینه کاری کمک بگیرید.
تکنیک بافت برجسته
پتینه برجسته یا پلاستر که نام دیگر آن پتینه خمیری است، روشی است که در دو مرحله انجام می‌شود. در این روش با استفاده از ماده‌ای خمیر مانند، حجمی روی دیوار یا اجسام می‌سازند.
این ماده حالت منعطف و خمیری داشته و به دیوار یا اجسام حالتی برجسته می‌دهد چرا که خاصیت بافت پذیری و ضخامت پذیری بالایی دارد. زمان خشک شدن این خمیر طولانی نبوده و در مجموع برای طراحی و برجسته‌سازی بسیار مناسب است.
سخن آخر
ما در این مقاله درباره رنگ پتینه که یک نوع از انواع پوشش سلولزی است صحبت کردیم. با استفاده از پتینه می‌توان تنوع بسیاری در دکوراسیون داخلی ایجاد کرد. به طور کلی پتینه همان‌طور که گفته شد مزیت‌های بسیاری دارد که می‌توان در مکان‌ها و فضاهای متفاوت از آن‌ها استفاده کرد. همچنین از آنجا که حلال آن آب است، به راحتی از روی دست پاک می‌شود و می‌توان با دست‌های آغشته به رنگ پتینه طرح‌های متفاوت و جذابی بر روی دیوار ایجاد کرد. امیدواریم این مطلب و آموزش رنگ پتینه برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد.
