مقایسه تفاوت متانول و اتانول + بررسی راه های تشخیص آن

دو ماده متانول و اتانول در ظاهر شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند، اما یک کدام از این دو ماده بسیار سمی و آسیب زا است. در نتیجه قصد داریم در این مطلب به مقایسه تفاوت متانول و اتانول بپردازیم تا از رخ دادن حوادث ناگوار جلوگیری کنیم.

معرفی متانول و اتانول

اتانول چیست؟ ماده ای الکلی است که کاربردهای زیادی در صنایع گوناگون دارد. به عنوان مثال در فرآیند یخ سازی، عطرسازی و از بین بردن باکتری، ویروس و قارچ مورد استفاده قرار می گیرد.

متانول چیست؟ متانول نیز یکی دیگر از انواع الکل بوده اما این ماده سمی و کشنده است. متانول می تواند از راه پوست، تنفس و نوشیدن جذب بدن شده و بینایی فرد را مختل کند.

تفاوت متانول و اتانول

اتانول و متانول هر دو از الکل های دسته اول به حساب می آیند، اما تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند که در ادامه توضیحات کامل تری ارائه می دهیم.

بررسی خواص اتانول و متانول

متانول با فرمول CH3OH ماده ای بسیار سمی است که استعمال آن در هر صورت، مسمومیت های زیادی را در پی دارد. این ماده به الکل چوب نیز معروف است و به طور معمول از فرآیندهای سنتزی به دست می آید.

در مقایسه، اتانول با فرمول C2H5OH آسیب زا نیست و حتی در کشورهای زیادی مصرف نوشیدنی ها با این الکل معمول است. اتاتول به الکل میوه نیز معروف است و آن را از تخمیر موادی مانند کشمش و ذرت تولید می کنند.

ساختار دو ماده اتانول و متانول

اتانول و متانول حالت مایع دارند و بی رنگ هستند. از نظر ساختار این دو ماده با یکدیگر تفاوت دارند، به طوری که متانول در ساختار خود گروه متیل دارد اما اتانول دارای گروه اتیل است.

بررسی کاربردها هر دو

در ابتدای مطلب نیز به این موضوع اشاره کردیم که دو ماده اتانول و متانول کاربردهای بسیار متفاوتی با یکدیگر دارند، در نتیجه برای مقایسه اتانول و متانول می توان به موضوع کاربردهای آن ها پرداخت.

اتانول همان ماده ای است که با میزان غلظت مشخص، در نوشیدنی های الکی وجود دارد. این ماده به طور معمول از نیشکر و ذرت به وجود می آید.

از طرفی در سوخت بعضی از خودروها اتانول به کار رفته است و به دلیل قابلیت ضدعغونی کننده در محلول ها و ژل ها مورد استفاده قرار می گیرد.

حلالیت اتانول بسیار عالی است، در نتیجه به عنوان پایه در بسیاری از رنگ ها و عطرها مورد استفاده قرار می گیرد. در طرف مقابل، متانول به صورت مستقیم کاربردهای بسیار کمی دارد و بیشتر برای ساخت دیگر مواد شیمیایی مانند استیک اسید و ترکیبات مشابه به کار می رود.

در الکل های صنعتی که ناخالصی دارند، متانول وجود دارد و در واقع سمی بودن الکل های صنعتی نیز به واسطه وجود این ماده است. همچنین از آن جایی که خاصیت اشتغال پذیری متانول بالا است، به عنوان سوخت در موتور سیستم هایی با احتراق داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.

فرق متانول و اتانول از نظر روش تولید

از نظر روش تولید، متانول و اتانول کاملا از یکدیگر متفاوت هستند. برای تولید اتانول روش های بسیار مختلفی وجود دارد اما در بیشترین حالت از تقطیر مواد دارای نشاسته به دست می آید.

اما برای تولید متانول معمولا یک روش وجود دارد و آن هم تقطیر چوب است. البته پیشرفت  علم در عرصه های مختلف، به طور کلی روش تولید متانول را در دو دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۷۰ تغییر داد.

در حال حاضر، از گاز طبیعی به عنوان یک ماده غذایی برای تولید متانول استفاده می کنند. گاز طبیعی باید در شرایط مختلفی مانند فشار و گرما بالا قرار گیرد. سپس لازم است که از کاتالیزور فرآوری شده در روند تولید استفاده کنند تا در نهایت متانول شکل گیرد.

راه های تشخیص اتانول از متانول

همان طور که گفتیم نوشیدنی ها و دیگر مواد ضدعفونی کننده در اصل حاوی اتانول هستند اما در صورت تهیه از منابع نامعتبر، امکان دارد حاوی متانول باشند. در نتیجه با دانستن راه تشخیص متانول از اتانول می توانید تفاوت این دو را از یکدیگر متوجه شوید.

تشخیص از روی رنگ

معمولا شرکت های تولید اتانول صنعتی (حاوی متانول سمی)، به دلیل جلوگیری از مصرف این ماده ترکیب های رنگی به محلول اضافه می کنند که رنگ نهایی در آخر زرد و نارنجی می شود.

اما متاسفانه افرادی که همیشه به دنبال منفعت خود هستند، به اتانول صنعتی وایتکس، مواد شوینده و دیگر محلول های ضدعفونی کننده اضافه می کنند. با این کار رنگ محلول سفید خواهد شد و می توانند آن را به عنوان الکل طبی به مردم بفروشند.

در نتیجه رنگ را نمی توان همیشه یک راه تشخیص فرق متانول از اتانول به حساب آورد. پس شاید بپرسید برای تشخیص درست این دو مورد از یکدیگر باید چه کاری انجام داد؟

تست شعله

یکی از راه های عالی برای تشخیص اتانول طبی (بدون متانول) از صنعتی (دارای متانول) تست شعله است. برای انجام تست شعله، دو پنبه بردارید و هر کدام را به یکی از دو محلول آغشته کنید.

بعد از آتش زدن پنبه، پنبه آغشته شده به اتانول طبی باید در اطراف و بخش پایانی زرد و در وسط با رنگ آبی بسوزد.

از آن طرف پنبه آغشته شده به اتانول صنعتی با رنگ نارنجی می سوزد و شعله کوتاه تری در مقایسه با اتانول طبی دارد.

دقت داشته باشید اگر اتانول صنعتی با استفاده از وایتکس سفید شده باشد در این تست، شعله نارنجی رنگ، با ارتفاع کوتاهی خواهد داشت. همچنین پنبه آغشته شده به آن بعد از اشتعال سریع خاموش شده و دیگر شعله ور نمی شود.

از آن طرف اگر محلول آغشته شده به پنبه متانول باشد، کاملا به رنگ آبی می سوزد. البته به خاطر داشته باشید هر دو محلول اتانول و متانول ابتدا به صورت آبی می سوزند، اما تنها متانول تا انتها با رنگ آبی به سوختن ادامه می دهد.

مواد	تشخیص از روی شعله
متانول	وسط به رنگ آبی و در کناره ها و بخش انتهایی زرد
اتانول	شعله به رنگ آبی

تشخیص از بو

برای پی بردن به تفاوت متانول و اتانول می توانید سدیم دی کرومات و اسید سولفوریک را هر کدام به میزان ۸ و ۴ میلی لیتر با یکدیگر مخلوط کنید.

سپس ده قطره از این محلول دست ساز را به الکل موجود در لوله آزمایش اضافه کنید. اگر مخلوط بوی تندی داشت، در الکل متانول موجود است. اما اگر رایحه غالب میوه ای بود، تنها در الکل اتانول وجود دارد.

همان طور که دیدید برای پی بردن به فرق متانول و اتانول از یکدیگر می توانید از راه های مختلفی اقدام کنید. اما راه های فیزیکی مثل رنگ، بو و حتی تست شعله خیلی اعتبار بالایی ندارند و برای تشخیص این دو از یکدیگر معمولا از راه های شیمایی استفاده می کنند.

مواد	بو
اتانول	رایحه میوه
متانول	بوی تند

تست یدوفرم

وقتی دو محلول در اختیار دارید و نمی دانید کدام یک متانول و کدام یک اتانول است می توانید از این تست کمک بگیرید.

روش انجام این آزمایش نیز بسیار ساده است. کافی است ۱۰ قطره متانول و ۱۰ قطره اتانول در ظرف های جداگانه بریزید. در مرحله بعد باید ۱۰ قطره از معرف یداین را به هر یک از ظرف ها اضافه کنید. سپس به هر ظرف ۲۵ قطره سدیم هیدروکسید بیافزایید.

در آخر محلول حاصل شده را با چرخش دست یا شیکر، مخلوط کنید تا دیگر اثری از رنگ تیره بد نباشد، سپس محلول را حرارت دهید. در این آزمایش، اگر محلول حاوی اتانول باشد با قرار گرفتن در معرض شعله، رسوب زرد رنگی را خواهید دید. در حالی که اگر متانول باشد هیچ واکنشی رخ نمی دهد.

مواد	تست یدوفرم
اتانول	واکنش می دهد. (تولید رسوب زرد رنگ)
متانول	واکنش نمی دهد.

سخن نهایی:

همان طور که دیدید، دو مایع اتانول و متانول از لحاظ ویژگی های ظاهری مانند شکل و بو بسیار شبیه یکدیگر هستند، اما کاربردهای بسیار متفاوتی دارند.

در این مطلب با پرداختن به تفاوت متانول و اتانول سعی کردیم به شما در تشخیص این دو مورد از یکدیگر کمک کنیم. به عنوان نکته آخر نیز در نظر داشته باشید که منظور از الکل صنعتی، متانول خالص یا اتانول صنعتی دارای متانول است. از طرفی اتانول را نیز به دو صورت طبی و صنعتی (دارای متانول و آسیب زا) در بازار عرضه می کنند.