رزین اپوکسی چیست و چه کاربردی دارد؟

احتمالا شما هم درباره رزین اطلاعاتی دارید و درباره آن شنیده‌اید. یکی از انواع رزین که کاربرد گسترده‌ای دارد، رزین اپوکسی است. در ادامه این مطلب اطلاعات کاملی درباره چیستی و کاربرد رزین اپوکسی را ارائه خواهیم کرد.

رزین اپوکسی چیست؟

رزین اپوکسی یک ماده شیمیایی با خاصیت چسبندگی بالاست که آن را به یک محصول همه کاره و پرکاربرد در بسیاری از صنایع تبدیل کرده است. این محصول در برابر گرما و برخی از مواد شیمیایی مقاوم است و همین موجب شده رزین اپوکسی به محصولی ایده آل بعنوان یک ماده سخت و نگهدارنده تبدیل شود.

این ماده بادوام و مقاوم می تواند با مواد مختلفی از جمله چوب، پارچه، شیشه، چینی یا فلز  ترکیب شده و مورد استفاده قرار بگیرد.

لازم به ذکر است که رزین اپوکسی یک ماده دو جزیی است، یعنی برای اینکه به چسبندگی و مقاومت بالای خود برسد نیاز به یک حلال یا هاردنر  دارد و به تنهایی نمی تواند مورد استفاده قرار بگیرد. بنابراین برای استفاده از این ماده نیاز است بدانید چه مقدار هاردنر باید با آن ترکیب کنید تا نتیجه بهتری از کار خود بگیرید.

حلال رزین اپوکسی چیست؟

همانطور که اشاره شد رزین اپوکسی یک محصول دو جزیی است که بخش A آن را رزین تشکیل داده و بخش B آن را حلال یا هاردنر است که به آن عامل پخت اپوکسی نیز گفته می شود.

عامل پخت، پس از ترکیب شدن با مواد اپوکسی موجود در بخش A یک واکنش شیمیایی نشان می دهد که در نتیجه آن به یک ماده سخت و مستحکم دست می یابیم که در کاربردهایی که در ادامه به آن اشاره می شود مورد استفاده قرار می گیرد. به این واکنش شیمیایی به اصطلاح «پخت» گفته می شود.

برخی از موادی که می توان از آن ها به عنوان هاردنر استفاده کرد شامل پلی آمین ها، آمینو آمین ها یا ترکیبات فنلی می شود. با توجه به اینکه رزین اپوکسی برای چه کاربردی تهیه می شود، نسبت هاردنر به اپوکسی متغیر است. بنابراین نمی توان یک ترکیب و نسبت ثابت برای آن ذکر کرد. س

ویژگی های رزین اپوکسی

رزین اپوکسی با توجه به ساختار شیمیایی، ویژگی‌هایی را به همراه دارد. برخی از ویژگی های خاص و منحصر به فرد رزین اپوکسی عبارتند از:

• استحکام بالا
• چسبندگی عالی
• انقباض کم
• عایق الکتریکی موثر
• مقاومت شیمیایی بالا

کاربرد رزین اپوکسی

ساخت جواهرات (جواهرات اپوکسی)

امروزه کاربرد رزین اپوکسی در کارهای هنری بسیار به چشم می آید بخصوص ساخت جواهرات که با نام جواهرات اپوکسی شهرت دارند. ساخت جواهرات با رزین اپوکسی با اندکی آموزش و داشتن ابزار مناسب برای هر کسی ممکن است.

بسیاری از افراد با خلاقیت فراوان و استفاده از المان هایی نظیر گل، برگ، اکلیل و هر شیء چشمگیر دیگری به ساخت این جواهرات جذاب و تماشایی می پردازند.

برای ساخت جواهرات اپوکسی نیز باید رزین اپوکسی مناسب با هاردنر مخصوص خود به نسبت متناسبی ترکیب شود. این نسبت معمولا روی بسته بندی هر یک از آن ها ذکر شده اما معمولا برای این کار نسبت یک به یک استفاده می شود یعنی رزین اپوکسی و هاردنر به یک اندازه با هم ترکیب می شوند.

معمولا برای اندازه گیری آن ظرف مخصوص کوچکی وجود دارد که این نسبت کاملا صحیح ارزیابی شود. با اینحال اگر خواستید برای اولین بار این کار را امتحان کنید حتما مشاوره لازم را پیش از ترکیب کردن رزین و هاردنر بگیرید.

معمولا پروسه ساخت جواهرات اپوکسی در تئوری به این شکل است که رزین اپوکسی و هاردنر در ظرفی جداگانه با هم ترکیب می شوند و در نهایت در قالب مخصوصی که برای ساخت جواهر تهیه کرده اید ریخته می شود.

اگر بخواهید پیگمنت یا رنگ به آن اضافه کنید نیز در این مرحله باید انجام شود. طی مدت زمان مشخصی این ترکیب کاملا مستحکم شده و آماده خارج شدن از قالب می شود. هرچند این پروسه به اندازه آنچه در این چند جمله گفته شد ساده نیست و بدون آموزش انجام دادن آن توصیه نمی شود.

ساخت میز و وسایل چوبی (میز اپوکسی)

وقتی بحث کاربرد رزین اپوکسی در کارهای هنری به میان می آید بدون شک میزهای چوبی طرح دار و زیبایی که با نام میز اپوکسی شهرت دارند یکی از محبوب ترین ها محسوب می شوند.

ترکیب چوب و اپوکسی و رنگ ها و طرح های مختلف موجب شده تنوع خاصی در این نوع میزها ایجاد شود و هنرمندان زیادی با خلاقیت های خود میز و وسایل چوبی خارق العاده ای بسازند.

اگرچه در گذشته فقط از اپوکسی برای تعمیر وسایل چوبی یا چسباندن دو تکه چوب به هم استفاده می شد اما به مرور زمان این چسبندگی، استحکام و زیبایی دست به دست هم داد تا پدیده ای زیبا با نام میز اپوکسی، که در کشورهای دیگر اغلب با نام میز رودخانه ای یا River Table شناخته شده است، بوجود بیاید.

ساخت این نوع میزها یکی از پردرآمدترین در عین حال سخت ترین کارهای هنری و صنعتی به شمار می رود.

عایق کاری سیستم های الکترونیکی

رزین اپوکسی یک عایق است که نه تنها می تواند از سطوح فلزی در برابر زنگ زدگی محافظت کند بلکه می تواند عایق سیستم های الکترونیکی نیز باشد و از برق گرفتگی یا ایجاد هر نوع اصطحکاک در این سیستم ها جلوگیری کند.

این ماده مقاوم از قطعات الکتریکی در برابر اتصال، گرد و غبار و رطوبت محافظت می کند و همین می تواند از ایجاد هر نوع خطری در این سیستم ها و محیط اطراف آن جلوگیری کند.

پوشش دهی کف (کفپوش اپوکسی)

یکی دیگر از کاربردهای رزین اپوکسی پوشش دهی کف است. امروزه انواع کفپوش اپوکسی با ویژگی‌های مختلف در بازار وجود دارد. کفپوش اپوکسی نوعی کفپوش صنعتی مقاوم و مستحکم است که اغلب در پارکینگ‌های عمومی، کارخانه‌ها و هر مکانی که احتمال برخورد مواد خورنده یا اسیدی با کف وجود داشته باشد، بکار می‌رود.

این کفپوش کاملا یکدست و یکپارچه است و عدم وجود هر نوع درزی در آن موجب می‌شود به یک کفپوش آنتی باکتریال نیز تبدیل شود. چرا که آلودگی نمی‌تواند از سطح آن عبور کند. همین نکته کفپوش اپوکسی را به گزینه‌ای ایده‌آل برای بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی تبدیل کرده است.

ساخت قطعات

رزین اپوکسی در عین استحکام، قابلیت انعطاف پذیری و چسبندگی بالایی دارد. همین موجب شده بتوان از این ماده در ساخت قطعات مختلف، بخصوص قطعاتی که مدت زمان طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و نیاز است مقاومت بالا و عایق بندی داشته باشند، استفاده می‌شود.

برخی از این قطعات در دوچرخه، هواپیما، اسکیت برد و سایر وسایل کاربردی اینچنینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کاربرد رزین اپوکسی بعنوان چسب (چسب اپوکسی)

یکی از معمول ترین کاربردهای رزین اپوکسی استفاده از آن بعنوان چسب است. از آنجایی که این ماده قدرت چسبندگی بالایی دارد به طوری که جدا کردن آن بسیار دشوار است، از آن بعنوان یک چسب صنعتی مستحکم در ساخت و ساز بسیاری از قطعات که نیاز به چسبندگی بالایی دارند استفاده می شود.

چسب اپوکسی در تمامی صنایع حتی مصارف خانگی کاربرد دارد. با توجه به ظاهر کاملا بیرنگ و شفافی که دارد در بسیاری از مواقع برای برطرف کردن ایرادات قطعات مختلف استفاده می‌شود. بطوریکه پس از خشک شدن چسب اثری از آن روی آن قطعه باقی نمی‌ماند.

پوشش سطوح فلزی (آستر اپوکسی)

یکی از کاربردهای رزین اپوکسی استفاده از آن بعنوان آستر و لایه محافظ سطوح فلزی است. رزین اپوکسی مقاومت و استحکام بالایی دارد. همین موجب می‌شود همانند یک عایق بین سطوح فلزی و رنگی که روی آن زده می‌شود قرار بگیرد. بخصوص در شرایطی که این سطوح در معرض رطوبت، آب یا دمای خاصی قرار بگیرند که احتمال زنگ زدگی و خوردگی در آن‌ها بالاست.

معمولا صنایع کشتیرانی از جمله صنایعی هستند که از رزین اپوکسی به این منظور استفاده می کنند که آن را با نام آستر اپوکسی می‌شناسند.

رنگ آمیزی صنعتی (رنگ اپوکسی)

رنگ اپوکسی یکی از سخت ترین و بادوام ترین مواد رنگ موجود در بازار است. با توجه به ویژگی هایی که رزین اپوکسی دارد از آن اغلب در رنگ آمیزی های صنعتی در فضاهایی که رنگ باید استحکام و مقاومت بالاتری داشته باشد استفاده می شود.

رنگ اپوکسی در عین زیبایی و درخشندگی می‌تواند همانند یک درزگیر نیز عمل کند. اپوکسی علاوه بر ایجاد سطحی زیبا و سیقلی، نقش محافظ و آستر سطوح را نیز ایفا می‌کند. همچنین قیمت رنگ اپوکسی نیز یکی از مواردی است که در تصمیم گیری خرید آن نقش موثری دارد.

تعمیرات

یکی از نکات مهمی که افزایش کاربرد رزین اپوکسی را بهمراه دارد، خاصیت چسبندگی بالای آن است. بسیاری از رزین اپوکسی برای تعمیرات و نگهداری قطعات و ابزار مختلف استفاده می‌کنند. بخصوص ابزار و وسایلی که خاصیت شکنندگی دارند مثل سرامیک، چینی و شیشه را می‌توان به کمک رزین اپوکسی تعمیر کرد.

همچنین برخی از وسایلی که شکسته یا از هم جدا شده را نیز با کمک این ماده مستحکم و چسبنده تعمیر می‌کنند. استفاده از رزین اپوکسی به روی این قطعات شکننده از آسیب دیدن مجدد آن ها نیز جلوگیری می‌کند.

ساخت دکمه

یکی از کاربردهای رزین اپوکسی که همه هرروز با آن برخورد داریم دکمه است. دکمه‌هایی که در طراحی لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد، از رزین اپوکسی ساخته می‌شود.

نکات ایمنی حین استفاده از رزین اپوکسی

• رزین اپوکسی و هاردنر هر دو مواد شیمیایی هستند که برای پوست مضرند. این دو ماده در برخورد با پوست حساسیت ایجاد کرده و موجب خارش پوست می شوند. بنابراین مهم است که حین استفاده از رزین اپوکسی حتما دستکش دست کنید و لباس با آستین بلند بپوشید. همچنین اگر فکر می‌کنید ممکن است حین کار با این مواد کمی از آن پخش شود، شیلد به صورت بزنید تا از هرگونه حساسیت پوستی جلوگیری کنید.
• حتما در اتاقی که تهویه هوای مناسب دارد با این مواد کار کنید. چراکه ترکیب این دو ماده با هم موادی را ساتع می‌کند که تنفس آن می‌تواند به مرور موجب بیماری آسم شود. بنابراین علاوه بر اینکه هوای اتاقی که در آن با رزین اپوکسی کار می کنید را باید به خوبی تهویه کنید، بهتر است حین کار حتما ماسک بزنید.
• پس از کار با این مواد شیمیایی حتما دستانتان را سریعا با صابون و آب گرم بشویید.
• حتما از کار از یک عینک برای محافظت از چشمانتان استفاده کنید. همچنین دست خود را به چشم نزنید. اگر حین کار سوزشی در چشمتان احساس کردید یا به هر دلیلی این مواد با چشمتان برخورد داشت حتما سریعا آن را بشویید. سعی کنید حداقل تا ۱۵ دقیقه پس از شستشوی چشمتان شروع به کار نکنید.
• خارش بینی و حس نفس‌تنگی از عوارض شایعی هستند که حین کار طولانی با مواد اپوکسی ممکن است پدید بیاید. اگر هر نوع ناراحتی احساس کردید دست از کار بکشید و سریعا هوای تازه تنفس کنید.

سخن پایانی

انواع رزین با ساختار‌های شیمیایی متفاوت، امروزه در بازار وجود دارد؛ رزین اپوکسی یکی از آن‌هاست که در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربردهای رزین اپوکسی بسیار متنوع است؛ از ساخت آثار هنری تا عایق بندی سطوح چوبی یا فلزی با رزین اپوکسی امکان‌پذیر است.

اگرچه کار با رزین اپوکسی ساده به نظر می‌رسد، اما نکاتی وجود دارد که باید برای کار با این ماده بدانید. مثل مضرات رزین اپوکسی و نکات ایمنی که باید برای جلوگیری از آسیب‌های این ماده شیمیایی باید رعایت کنید. بنابراین اگر هر یک از کاربردهای رزین اپوکسی را در نظر دارید، حتما پیش از خرید رزین و استفاده از آن، به آموزش‌ها و نکات ایمنی توجه کنید.